Rijnhaven
Alphen aan den Rijn
Transformatie van een bedrijventerrein naar een dynamisch stukje stad
Locatie. Rijnhaven. Alphen aan den Rijn
Samenwerking. BoschSlabbers, STIPO
Opdrachtgever. Gemeente Alphen aan den Rijn
Omvang. ca. 2,2 ha, ca. 2500 woningen i.c.m. werkprogramma
Ontwerp. 2024
Publicatie. Architectenweb december 2024
Supervisie
Stedenbouwkundige visie
Beeldkwaliteitplan
Rijnhaven is een van de eerste ontwikkelde bedrijventerreinen van Alphen aan den Rijn. Het begon met het pionierswerk van chocoladefabriek ‘De Baronie’, dat in de jaren ’50 als eerste bedrijf de toen nog lege polder betrad. In 1961 werd de Rijnhaven uitgegraven en vestigden zich meer bedrijven. Zowel de haven als het omliggende stratenpatroon volgden het ritme van het slagenlandschap.
Rijnhaven is inmiddels aan het veranderen. Waar nu de nadruk hoofdzakelijk nog ligt op werken, zal de omgeving van de Rijnhaven geleidelijk aan verder transformeren naar een gemengd woon-werk-milieu. KAS is in een proactieve rol betrokken bij de visievorming van het gebied (inmiddels vastgestelde Stedenbouwkundige visie en beeldkwaliteitplan), voert deelonderzoeken uit en vervult de rol van supervisor voor de te ontwikkelen projecten.
Het verankeren van de verschillende tijdlagen van de Rijnhaven:
Publiekshaven met aanlegsteigers (2022)
Recreatie aan en op het water, goede verbindingen met de Rijn en de Kaag
Een haven met industriële werkfuncties (‘60-’70)
Met veel geprivatiseerde kades en extensief ruimtegebruik
Chocoladefabriek in de polder (1956)
Architect: Swaneveld & Goslinga
Rijnhaven als schakel in de ontwikkeling van Alphen aan den Rijn
De Rijnhaven zal straks een schakel vormen tussen het Groene Hart/ de nieuwe uitbreidingswijk Gnephoek en het stadscentrum. Het gebied ontwikkelt zich tot een nieuw stedelijk milieu voor Alphen aan den Rijn. Het gebied transformeert van een gesloten naar een open structuur, met verbindingen naar en vanuit de omgeving. Zo ontstaan routes en plekken die toegankelijk zijn voor zowel bewoners als bezoekers. Het wordt mogelijk om dicht bij het water te komen en een rondje rondom de Rijnhaven te wandelen, met een optimale beleving van de haven.
Rijnhaven als schakelstuk tussen Gnephoek en het centrum
stedenbouwkundige opzet
Vier karakteristieke hotspots om trots op te zijn
Het gebied kent vier karakteristieke gebieden die de hotspots van Rijnhaven vormen. Deze gebieden zijn complementair aan elkaar en verschillen in activiteiten en gebruik. De locatie bij de Rijnhavenbrug is een rustige, groene plek, terwijl het centrale waterplein, de havenkop en de Baronie juist gekenmerkt worden door levendigheid. Op deze levendige plekken worden de plinten maximaal gevuld met actieve en publieke functies, die het gebruik en de interactie met de buitenruimte stimuleren.
vier karakteristieke hotspots binnen Rijnhaven
aan de Werfoever is er ruimte om te werken en te verblijven aan de haven
Haven als functionele en beeldbepalende identiteitsdrager
De haven is een beeldbepalend en functioneel element van het gebied dat de identiteit versterkt en ruimte biedt voor gebruik, beleving en kwaliteit. Openbare kades maken het mogelijk om dicht bij het water te komen, wat wandelen, verblijven en recreëren aantrekkelijk maakt. Steigers op markante plekken vergroten de verblijfskwaliteit en levendigheid, met ruimte voor aanmerende bootjes en de mogelijk om zelfs zwemmen. Zo transformeert de haven van een functioneel industriegebied naar een levendige verblijfsplek.
de havenkop is een plek van reuring en waar je dicht bij het water kan komen
Behouden en herinterpreteren van rauw industrieel karakter
Het industriële karakter van het gebied blijft behouden, maar krijgt een nieuwe, eigentijdse invulling. Niet alleen de haven, maar ook markante industriële gebouwen zoals de zendmast en het mengvoerdergebouw dragen bij aan deze rauwe uitstraling en worden bewust geïntegreerd in het plan. In plaats van sloop of nostalgische benadering ontstaat zo een spannend contrast tussen bestaand en nieuw, wat resulteert in een stedelijk landschap met een robuuste, rauw-urbane esthetiek. Ook de openbare ruimte sluit hierop aan, met stoere gebaren, grove inrichtingselementen en het hergebruik van industriematerialen die samen de oorspronkelijke sfeer versterken en een krachtig karakter aan het gebied geven.
industriële karakter van Rijnhaven met links de mengvoeders, centraal de zandtrechters en rechts de iconische zendmast
Ruimte voor stedelijke levendigheid en groene buffers
In het plan wordt bewust gezocht naar contrast tussen stedelijke levendigheid en rustige, groene binnengebieden. De kade is robuust en dynamisch, met levendige plekken, zoals het centrale waterplein en de havenkop. Het Energiepark vormt daarentegen een rustig binnengebied, waar ontspanning centraal staat te midden van weelderig en gevarieerd groen. Het Energiepark is tevens een belangrijke ecologische verbinding, en maakt het groene netwerk compleet tussen de oevers van de haven, de Oude Rijn en het omliggende groen van onder meer Avifauna.
Het stedelijk landschap speelt in op actuele opgaven zoals hittestress, biodiversiteit en gezondheid. Fietsers en voetgangers krijgen prioriteit, waardoor er ruimte ontstaat voor een kwalitatieve, leefbare openbare ruimte.
routes en plekken
Volwaardige integratie van beeldkwaliteit in de stedenbouwkundige visie
Een onderscheidend kenmerk van de stedenbouwkundige visie is de volwaardige en geïntegreerde rol van beeldkwaliteit, waarbij het beeldkwaliteitsplan geen losse bijlage is, maar een essentieel onderdeel vormt van het ontwerp. Het plan geeft richting aan de massaopbouw, markeert plekken voor iconische gebouwen – de zogenaamde ‘specials’ – en biedt structuur aan de opbouw van samengestelde bouwblokken, wat bijdraagt aan een samenhangend en doordacht stadsbeeld. Tegelijkertijd is er ruimte voor onderscheidende architectonische accenten die het gebied karakter geven.
Alphense laag, hoogbouw heeft een teruggelegen positie
“Rijnhaven wordt straks een uniek stadsdeel binnen Alphen aan den Rijn. Het is een plek waar het rauwe industriële karakter van de haven wordt behouden. Naast dat er nog steeds gewerkt wordt in de Rijnhaven, ontstaat er ook ruimte om er te wonen.”
Saskia te Woerd
Stedenbouwkundige
Meer weten over dit project?
Relevante nieuwberichten:
Nieuws- 10 December 2024
Rijnhaven Oost - robuust en rauw havengebied in transitie
Nieuws- 5 aug 2024
Stoere bruisende stadswijk op een eiland… Oostenburg!
Nieuws- 18 December 2024