Ruimtelijk-Economisch Raamwerk
Haven van Schiedam
Versterken van de positie van de Haven in de maritieme regio
Stedenbouw
Havengebieden nemen een bijzondere plek in binnen de werklandschappen van Nederland. Door hun ligging hebben ze een unieke potentie voor transport over water en het verbinden van verschillende netwerken en goederenstromen. Je ziet daarom dat havengebieden vaak onderdeel zijn van (inter)nationale economische netwerken en meebewegen met gebied overstijgende ontwikkelingen.
Veel steden besluiten om hun binnenstedelijke havengebieden te transformeren naar woongebieden vanwege de druk op de woningvoorraad, overlast van industrie in de stad en de behoefte om de aantrekkelijke waterkanten publiek toegankelijk te maken voor de stad. Schiedam heeft hier juist niet voor gekozen maar heeft besloten haar maritieme economie, zoals de stad ook doet met haar gin- en jeneverindustrie, te omarmen als onderdeel van het DNA van de stad. Deze keuze vraagt om een ander soort ingrepen, investeringen en ruimtelijk plan. Veel van de besluitvorming en investeringen in het gebied, maar ook de effecten van milieuzaken en bijvoorbeeld verkeersbewegingen, liggen op het bord van de gemeente en de omwonenden.
Het Ruimtelijk-Economisch Raamwerk beschrijft een aantal ingrepen waar de gemeente inzet op het verdichten en het verduurzamen van het gebied en het kwalitatief aanhechten van de haven aan de stad. Het zet in op en geeft ruimte aan een aantal transformaties in de komende decennia waar momenteel nog niet genoeg grip op is of waarvan de realiteit te snel verandert en tegelijkertijd geeft het de ondernemingen ruimte om te ontwikkelen en mee te bewegen met internationale en landelijke transities op het gebied van de maritieme maakindustrie.
Locatie. Schiedam
Product. Ruimtelijk-Economisch Raamwerk
Opdrachtgever. Gemeente Schiedam
Omvang. 121 ha
Ontwerp. 2021-2022
plangebied Schiedam
haven als onderdeel van het DNA van Schiedam
de Schiedamse haven in regionale context
De Haven van Schiedam is een havengebied binnen de stedelijke contour van de stad Schiedam en gelegen langs een van de belangrijke entrees van de stad. Het is een haven die zich laat kenmerken door een grote concentratie van ingenieurs in de (wind)offshore en maritieme makers. Haar kranen en andere grote objecten zijn heel zichtbaar vanaf de A4 en A20 vanuit alle windrichtingen. De haven ligt dicht tegen een aantal woongebieden aan waardoor de belangen van uitbreidingen van de woningvoorraad van de stad en het belang van vitale werkgebieden op sommige gebieden schuring oplevert.
In 2016 presenteerde een aantal grote bedrijven in het havengebied een visie waarin ze pleitten voor forse investeringen in renovatie van de haven en de omliggende infrastructuur. Zij maakten duidelijk dat de economie van de Schiedamse Haven toekomst had, op een moment dat veel andere stedelijke havengebieden drastische transformaties ondergingen. Schiedam bleek een vitale schakel in een veel groter maritiem-economisch netwerk. Het resultaat was een ambitiekaart plus een intentieverklaring waarin de betrokken partijen verklaarden te streefden naar ‘een duurzame, innovatieve en economisch gezonde haven in een gezonde leefomgeving’. Er was aandacht voor de link tussen haven en stad én ook de (inter)nationale positionering van Schiedam binnen het zogeheten groot Rotterdams ecosysteem HIC (Haven- en Industrieel Complex). Zowel het college als de raad zagen dezelfde mogelijkheden en stemden ermee in om onderzoeken, ruimtelijke ingrepen en o.a. het versterken van de netwerken financieel te ondersteunen. In een vervolg hierop is tussen 2017 tot en met eind 2021 de ambtelijke organisatie i.s.m. professionals van buiten af, hiermee aan de slag gegaan.
In 2021 lag er vervolgens de behoefte om de uiteenlopende opgaven die ter tafel zijn gekomen te actualiseren naar voortschrijdend inzicht en te verenigen tot een concreet en integraal beeld voor het gebied.
De opgave voor het Ruimtelijk-Economisch Raamwerk van de Haven van Schiedam 2022 richtte zich op het inventariseren van de verschillende opgaven, het formuleren van breed gedragen overkoepelende doelstellingen voor het gebied en deze integraal samenvoegen tot de hoofdopgaven die de basis vormen voor een concreet uitvoeringsprogramma. De ambtelijke organisatie heeft in samenwerking met KAS inzichtelijk gemaakt welke opgaven er liggen en welke kansen zich voordoen. Met name het maken van keuzes bleek een uitdaging vanwege veel conflicterende belangen en veranderende inzichten in o.a. nationale en internationale context, voortschrijdende technologische toepassingen, de rol van een haven in transitie naar een circulaire economie, de mobiliteitstransitie en klimaatadaptatie.
Waar in 2017 van buiten naar binnen is gewerkt met verschillende partners, heeft dat toen geleid tot een ambitiekaart. Voor het Ruimtelijk-Economisch Raamwerk 2022 is van binnen naar buiten gewerkt en zijn de opgaven voor de korte (tot vijf jaar) en langere termijn (gefaseerd van 5 tot 15 jaar) in beeld gebracht.
De haven is er alles aan gelegen haar sterke positie bij voorkeur te verstevigen, maar op z’n minst te behouden. Dat vraagt om versterking en ontwikkeling. Er wachten namelijk thema’s die om aandacht vragen waaronder het verder verduurzamen van het gebied, het terugdringen van de CO2-footprint, het verstevigen van de samenwerking met andere havens en industrieën, het werk- en vestigingsklimaat verbeteren, de entrees van de havens opknappen en de buitenruimte veiliger maken. Tevens is het van belang om de haven goed in te delen in herkenbare profielen, waardoor (ruimtelijke en economische) keuzes veel logischer worden dan dat nu het geval is.
raamwerkkaart Schiedam Havens
Het Raamwerk schetst de ontwikkeling van de haven tegen een horizon van 2040. Met behulp van ruimtelijke en economische ontwikkelkaders geeft het houvast om de hoofdopgaven van het gebied aan te pakken.
Als belangrijk werkgebied binnen de stedelijke contour zijn er twee doelstellingen geformuleerd:
- Groene, leefbare stad; aangenaam werkklimaat;
- Een aantrekkelijk en competitief vestigingsklimaat.
Hieruit valt ook direct de spagaat te lezen waar werkgebieden in steden vaak mee te maken hebben: enerzijds een aantrekkelijk vestigingsklimaat willen aanbieden om gezonde bedrijven aan te trekken en werkgelegenheid te creëren en anderzijds het moeten mitigeren van de vaak wederzijdse overlast tussen werk- en woongebieden.
In de haven van Schiedam is op zoek gegaan naar niet alleen oplossingen tegen overlast maar juist ook naar het creëren van synergetische waarden. Deze werd bijvoorbeeld gevonden in de lange termijn ambitie voor de transitie naar het gebruik van walstroom, maar ook in de mogelijkheid om de biodiversiteit te vergroten in het havengebied - zowel boven als onder het wateroppervlak. Ook werden er kansen gezien om de mobiliteitstransitie van de stad te bespoedigen met behulp van ingrepen binnen het havengebied en konden aantrekkelijke wandelrondjes en voorzieningen toegevoegd worden voor zowel werknemers als omwonenden.
De hoofdopgaven voor de Haven van Schiedam zijn als volgt geformuleerd in het Raamwerk:
Een toekomstbestendige en competitieve Schiedamse haven door het stimuleren van een innovatief klimaat met een sterk maritiem cluster;
Schiedamse haven als zichtbaar onderdeel van de Schiedamse identiteit door ruimtelijke en programmatische verankering met de stad;
Bijdragen aan de mobiliteitstransitie van Schiedam door het verbeteren van fiets en ov verbindingen;
Een kwaliteitsverbetering van de openbare ruimte ten behoeve van de veiligheid en het vestigingsklimaat;
Het faciliteren van de energietransitie onder andere door bedrijven te helpen in de transitie naar walstroom en de verduurzaming van zittende bedrijven te blijven steunen;
Blijvend investeren in een klimaatadaptieve en biodiverse haven door het toevoegen van groen in de openbare ruimte en zorg te dragen voor de getijdennatuur die de haven van Schiedam rijk is.
-
![]()
Innovatienetwerk
-
![]()
Een rand met lagere bebouwingsvorm blijft behouden zodat er een zoom behouden blijft met kleinere korrel richting de stad en tegelijkertijd de havenactiviteit zichtbaar blijft.
-
![]()
Verbeteren verbindingen via watertaxi - o.a. binnen het aangrenzende innovatienetwerk met de Port of Rotterdam
-
![]()
Metrostation Vijfsluizen wordt aantrekkelijker voor gebruik door deelfietsen, verbeterde veiligheid, beschutting en opwaardering van het voorzieningenniveau
-
![]()
Haalbaarheid van walstroom wordt blijvend onderzocht als alternatief voor dieselmotoren
-
![]()
Kwaliteitsimpuls openbare ruimte Wilheminahaven met vrijliggend fietspad
-
![]()
De natuurinclusieve inrichting van de openbare ruimte draagt bij aan een klimaat robuust terrein
“Met het team van de gemeente Schiedam hebben we gezamenlijk de opgaven en kansen voor de toekomst gesignaleerd. Het is echt een product van ons samen geworden, een product waar ruimtelijke kwaliteit en economische strategie samen gaan en voor meerwaarde zorgen.
En voor mij persoonlijk ook super interessant: als inwoner van de Gorzen in Schiedam is het project helemaal ‘in my backyard’. Stad en haven naast elkaar laten functioneren, sferen verbinden en de haven als kracht van de stad zien.”
Anna Dijk
Architect & ontwerper stedenbouw
Meer weten over dit project?